Een basiscontract beschermt werknemers, biedt werkgevers houvast en geeft helderheid voor alle betrokken partijen. Vanaf 1 juli 2017 is de Arbowet gewijzigd  en het basiscontract wettelijk verplicht. Het basiscontract is gebaseerd op de wet- en regelgeving en de eisen waaraan een contract tussen werkgever en arbodienst minimaal moet voldoen. Onafhankelijk van het feit of het contract in het kader van een vangnetregeling of maatwerkregeling wordt afgesloten.

Werkgevers zijn wettelijk verplicht om zich door deskundigen te laten bijstaan voor vijf taken.

• Ziekteverzuimbegeleiding

Bij ziekteverzuimbegeleiding gaat het om het bevorderen van re-integratie bij verzuim wegens ziekte of gebrek. Het advies van de bedrijfsarts moet werknemer en werkgever helpen effectief met elkaar in gesprek te gaan. Het moet houvast bieden om te komen tot een plan van aanpak in het kader van ziekteverzuimbegeleiding of (terugval)preventieplan. Bij verzuimbegeleiding gelden wettelijke termijnen, zie hiervoor de checklist.

In de Arbowet is vanaf 1 juli 2017 opgenomen dat de bedrijfsarts een adviserende rol heeft in de verzuimbegeleiding. De werkgever blijft verantwoordelijk voor de begeleiding van de werknemers en wordt daarbij geadviseerd door de bedrijfsarts.

• Arbeidsgezondheidskundig onderzoek

Het arbeidsgezondheidskundig onderzoek is erop gericht de risico's die de arbeid voor de gezondheid van de werknemers met zich brengt zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Werkgevers zijn verplicht om een arbeidsgezondheidskundig onderzoek aan te bieden; de werknemer bepaalt zelf of hij of zij  daarvan gebruik maakt. Naar aanleiding van deze onderzoeken brengt de arbodienst of bedrijfsarts adviezen uit, zowel aan de werkende (op individueel niveau), als aan de organisatie (op groepsniveau).

De werkgever kan de arbodienst of bedrijfsarts verzoeken om een arbeidsgezondheidskundig onderzoek uit te voeren. Het is ook mogelijk dat de bedrijfsarts de werkgever adviseert om een arbeidsgezondheidskundig onderzoek uit te voeren op basis van de RI&E, het plan van aanpak RI&E of andere informatie zoals uit de verzuimbegeleiding. Een concreet voorstel voor uitvoering van een arbeidsgezondheidskundig onderzoek wordt gemaakt in samenspraak met de OR of personeelsvertegenwoordiging.

• Aanstellingskeuringen

Een aanstellingskeuring kan worden uitgevoerd om de medische geschiktheid van de sollicitant voor het vervullen van een functie te onderzoeken. Aanstellingskeuringen mogen alleen worden uitgevoerd wanneer aan de functie bijzondere eisen op het punt van medische geschiktheid worden gesteld.

• Toetsen van en adviseren over de Risico Inventarisatie en –Evaluatie (RI&E)

De RI&E is een middel om de gezondheid, veiligheid en het welzijn binnen de organisatie te bevorderen.

Elk bedrijf met personeel moet (laten) inventariseren welke omstandigheden in het werk gevaarlijk of ongezond kan zijn voor medewerkers. In de RI&E moeten ook bedrijfsongevallen uit het verleden worden opgenomen. Dit moet schriftelijk worden vastgelegd. De RI&E moet daarnaast een plan van aanpak bevatten. Daarin staat beschreven welke maatregelen een werkgever gaat nemen om de geconstateerde risico’s aan te pakken. Voor toetsing of uitvoering van een RI&E schakelt het bedrijf een kerndeskundige of gecertificeerde arbodienst in.

• Bieden van de mogelijkheid voor de werknemer om de bedrijfsarts te consulteren

Alle werknemers krijgen de gelegenheid om de bedrijfsarts te consulteren over individuele, persoonsgerichte gezondheidsvragen in relatie tot het werk. Dit betekent dat het voor alle werknemers duidelijk is hoe in contact te komen met de bedrijfsarts. Het contact moet anoniem kunnen en er is geen toestemming van de werkgever nodig. Het gaat hierbij nadrukkelijk niet over aan verzuim gerelateerde vragen, maar juist over preventie, arbeidsomstandigheden en veiligheid op de werkplek.

Binnen veel bedrijven is dit bekend als het ‘arbeidsomstandighedenspreekuur'. Iedereen die binnen de organisatie werkzaam is kan hiervan gebruik maken, ook oproepkrachten, uitzendkrachten en tijdelijke contractanten.

In de Arbowet zijn vier gecertificeerde kerndeskundigen benoemd, te weten: bedrijfsarts, arbeidshygiënist, hoger veiligheidskundige en arbeids- en organisatiedeskundige.

Voor de ziekteverzuimbegeleiding, de uitvoering van het arbeidsgezondheidskundig onderzoek en aanstellingskeuringen moet een bedrijfsarts worden ingeschakeld. De werkgever moet daarnaast doeltreffende toegang tot de bedrijfsarts bieden. Het toetsen van de RI&E moet door één van de vier kerndeskundigen worden uitgevoerd.

De bedrijfsarts kan een deel van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden in de verzuimbegeleiding delegeren aan bijvoorbeeld een verzuimconsulent, inzetbaarheidscoach of casemanager. De bedrijfsarts blijft zelf altijd verantwoordelijk voor de medische aspecten van de verzuimbegeleiding. De gedelegeerde medewerker heeft alleen in opdracht van de bedrijfsarts het recht om medische gegevens te verwerken en inzage in het bedrijfsgeneeskundig dossier, voor zover dat past binnen de uitvoering van de werkzaamheden.

De preventiemedewerker houdt zich bezig met maatregelen gericht op de veiligheid en gezondheid binnen het bedrijf. Hij maakt veiligheid- en gezondheidsrisico’s in het bedrijf bespreekbaar en kan eraan bijdragen risico’s te voorkomen of te beperken. Elk bedrijf moet ten minste één werknemer hebben die de verplichte preventietaken vervult.

De preventiemedewerker kan een vaste medewerker zijn die deze functie ernaast doet. Een belangrijke wijziging met ingang van 1 juli 2017 is dat de OR of personeelsvertegenwoordiging instemmingsrecht heeft bij de keuze wie de rol van een nieuwe preventiemedewerker gaat vervullen en wat zijn of haar plaats wordt binnen het bedrijf. Bij kleine bedrijven (tot 25 medewerkers) mag ook de directeur als preventiemedewerker optreden.

De drie wettelijke taken van een preventiemedewerker zijn:

• Het (mede) opstellen en uitvoeren van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E).
• Het adviseren aan en nauw samenwerken met de OR of personeelsvertegenwoordiging, of bij het ontbreken daarvan de belanghebbende werknemers, over de genomen en te nemen maatregelen voor een goed arbeidsomstandighedenbeleid.
• Deze maatregelen (mede) uitvoeren.

Op basis van de Wet op de Ondernemingsraden bespreken OR of personeelsvertegenwoordiging, de preventiemedewerker, de werkgever en de arbodienstverlener periodiek de stand van zaken op het terrein van gezond en veilig werken in het bedrijf. De preventiemedewerker moet goed toegerust zijn voor de uitvoering van deze taken. Dat betekent dat hij of zij over voldoende ervaring en deskundigheid moet beschikken en tijd moet krijgen om de taken uit te voeren.

Diversiteit in contracten

In de Arbowet is opgenomen dat werkgevers kunnen kiezen tussen de vangnetregeling of de maatwerkregeling. In beide regelingen is de werkgever verantwoordelijk voor het inschakelen van deskundigen voor het uitvoeren van de eerder beschreven kerntaken. Ook moet geborgd worden dat zorgvuldig wordt omgegaan met privacygevoelige gegevens, dat de bedrijfsarts onafhankelijk kan werken, dat er onderlinge afstemming tussen de kerndeskundigen plaatsvindt en dat de multidisciplinaire samenwerking tussen de interne en externe (kern)deskundigen wordt gefaciliteerd.

Bij de vangnetregeling wordt een contract gesloten voor een dienstenpakket met een gecertificeerde arbodienst. Dit pakket is toegesneden op de situatie binnen het bedrijf en houdt rekening met de wet- en regelgeving. De procesbewaking van verzuim en re-integratie en relevante administratieve processen kan in dit geval volledig worden uitbesteed aan de arbodienst. De werkgever kan er ook voor kiezen om dit zelf te doen. De arbodienst kan alle relevante arbodeskundigen inzetten die multidisciplinair ondersteuning bieden. De onderlinge samenwerking en afstemming tussen de kerndeskundigen en andere professionals wordt via de gecertificeerde arbodienst georganiseerd. Bij keuze voor de vangnetregeling is instemming van de OR of personeelsvertegenwoordiging vereist.

Gecertificeerde arbodiensten moeten aan strenge kwaliteitseisen voldoen en worden hierop regelmatig gecontroleerd door onafhankelijke externe certificerende instellingen. In deze audits wordt de kwaliteit van de dienstverlening geëvalueerd door te onderzoeken of de wettelijke werkprocessen en termijnen worden gevolgd, of aan privacy eisen wordt voldaan en of de interdisciplinaire aanpak en samenwerking op de juiste wijze worden ingevuld. Via de Plan-Do-Check-Act cyclus werken gecertificeerde arbodiensten voortdurend aan het verbeteren van de eigen dienstverlening.

Bij de maatwerkregeling organiseert de werkgever de deskundigheid voor de kerntaken zelf. Dat kan door arboprofessionals in dienst te nemen, door zelfstandige bedrijfsartsen (en andere deskundigen) extern in te huren of hen via een arbodienst in te schakelen. Combinaties van deze opties zijn ook mogelijk. Wanneer een bedrijf bij toepassing van de maatwerkregeling een zelfstandige bedrijfsarts of groep bedrijfsartsen contracteert, dan vindt dit contracteren volgens de wettelijke normen plaats via een directe overeenkomst, met de werkgever als opdrachtgever.

De werkgever is er zelf voor verantwoordelijk dat de privacy is geborgd, dat medische gegevens op de toegestane wijzen door de bedrijfsarts worden beheerd, opgeslagen en overgedragen, de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts is geborgd en dat de multidisciplinaire afstemming en samenwerking tussen interne en externe (kern)deskundigen wordt gefaciliteerd.

​

Overeenstemming met de personeelsvertegenwoordiging is een voorwaarde voor het toepassen van de maatwerkregeling. De werkgever moet met de OR, personeelsvertegenwoordiging of via de CAO overeenstemming bereiken over het arbo- en verzuimbeleid en de uitvoering daarvan. Deze overeenstemming moet schriftelijk worden vastgelegd. Wanneer het voorstel door de werknemers wordt geblokkeerd, is de werkgever verplicht om de vangnetregeling toe te passen.

Binnen zowel de vangnetregeling als de maatwerkregeling maken werkgevers de keuze hoe het contract met hun arbodienstverlener eruit ziet. Wel dienen contracten altijd te voldoen aan wettelijke en professionele normen. De contractvrijheid is dus niet onbegrensd. In de praktijk zijn die contracten tussen werkgevers en arbodienstverleners heel divers van toon, inhoud en reikwijdte. Dat is op zich prima en logisch, maar helaas bleek uit onderzoek dat een deel van de contracten niet voldeed aan de wettelijke minimumeisen. De laatste jaren zijn daardoor situaties ontstaan waarbij de wet- en regelgeving onvoldoende werd gevolgd en de werknemer geen of te weinig toegang had tot bedrijfsgezondheidszorg. Daarbij liepen werknemers kans op onnodige gezondheidsrisico’s en werkgevers op onnodige kosten van (langdurig) verzuim.